گنبد خشتي مشهد

بناي تاريخي- مذهبي گنبد خشتي واقع در شهر مشهد، مزار سلطان محمد از نوه هاي امام موسي بن جعفر (ع) مي باشد كه با هجده واسطه به حضرت سجاد (ع) مي رسد. البته برخي نقل كرده اند كه وي امامزاده نبوده و فقط يكي از اطباء سپاه در زمان هارون الرشيد بوده كه در راه مرو در گذشته و در منطقه اي كه گنبد خشتي مشهد ( شهر تاريخي نوغان ) در آن واقع شده ، دفن شده است.

اجداد وي بسيار متعالي و اشخاص ذي نفوذي بوده اند به گونه اي كه در سده پنجم تا نهم هجري، اداره اصلي حرم امام رضا (ع) را به عهده داشتند ، به همين علت نام آن‌ها بر روي اغلب اشياي تاريخي آستان قدس رضوي مانند كاشي هاي سنجري، سنگاب خوارزمشاهي و در مسجد بالا سر ، كتيبه شده است .

تصويري از سر در گنبد خشتي مشهد

معماري گنبد خشتي مشهد

بنا بر شواهد، معماري گنبد خشتي مربوط به دوره تيموري است و در دوران صفوي و قاجار اين بنا بازسازي و تزيين و نقاشي هاي آن انجام پذيرفته است. قدمت اين بنا حدود ۶۰۰ سال تخمين زده شده است.گرچه بنيان اوليه اين بنا مربوط به دوران تيموري است ، اما گنبد خشتي و بقعه آن در دوران شاه عباس از خشت ساده، بدون كاشي كاري و بدون گلدسته ساخته شده است.

تصويري از گنبد خشتي شهر مشهد

اين بقعه از نظر معماري مشتمل بر دو بخش مهم پيوسته‌ است كه شامل فضاي زير گنبد به صورت چهار شاه نشين و هشت ورودي مي باشد. به دليل برخورداري از گنبدي خشتي، اين مكان به اين نام معروف شده است. سبك ساختمان ، به بناهاي دوره تيموري شبيه بوده و ساقه گنبد چندي پيش به كاشي و سوره توحيد مزين شد ، اما پس از آن آجر پوش گرديد.

ابعاد بخش هاي گنبد خشتي مشهد

براي ورود به مقبره كه از سطح زمين پايين تر است بايد از دالاني مسقف و به ارتفاع چهار متر عبور نمود. طول دالان ۴.۷ متر بوده كه به محوطه ضريح ختم مي شود، كه اين محوطه ۹.۵ در ۷ متر با سقفي بلند و به ارتفاع ۱۲ متر وسعت دارد.

 تصويري زيبا از گنيد خشتي شهر مشهد

طول ضريح ۲ متر، عرض ۱.۸ متر و ارتفاع آن ۲.۷ متر بوده و از آهن ساخته شده است. سلطان محمد از سادات معروف مشهد به شمار مي آمد. بر روي سنگ مزار او نوشته شده: مرتضي، اعظم سلطان النقباء، غياث الدنيا والدين، امير سلطان محمد بن سلطان النقباء بدرالمله والدين طاهر… و در انتها تاريخ وفاتش كه در ماه رمضان سال ۸۳۲ هجري قمري بوده ، آمده است.

بازسازي گنبد خشتي مشهد

اين بنا داراي دو كتيبه قرآني است كه مزين به آياتي از سوره ملك و واقعه مي‌باشند كه يكي نماي چهار طاق و ديگري گنبد را از داخل دور مي‌زند و گردش زيبايي از اسليمي طلايي رنگ آنها را در بر گرفته است كه در بخش‌هاي تخريب شده بازسازي شده‌اند. مرمت اساسي اين گنبد توسط مرمت كاران سازمان ميراث فرهنگي از سال ۱۳۷۸ هجري شمسي تا سال ۱۳۸۰ هجري شمسي اتمام پذيرفت تا در اختيار بازديد كنندگان و زائران و مردم قرار بگيرد.
اين بناي تاريخي در تاريخ ۵ ارديبهشت ۱۳۵۶ به شماره ۶۱۶ در آثار ملي ايران به ثبت رسيده است.

چطور به گنبد خشتي مشهد برويم ؟

دسترسي به گنبد خشتي، از طريق خيابان طبرسي، نرسيده به ميدان طبرسي، بازارچه احسان، كوچه خشتي امكان پذير است.

از آنجايي كه اين مكان در نزديكي حرم مطهر امام رضا (ع) واقع شده است ، مسافران تور مشهد ، در سفرهاي سياحتي و زيارتي خود ، حتما زيارت و بازديد از اين امامزاده را در برنامه سفر خود قرار مي دهند .

منبع : اقامت۲۴